๙๗ : ทวิภาวสนธิ

ศึกษาบาฬีไวยากรณ์กับคัมภีร์นิรุตติทีปนี

ครั้งที่ ๙๗ : ทวิภาวสนธิ

**** ดูคัมภีร์นิรุตติทีปนี ***

http://niruttitepanee.blogspot.com/2016/08/blog-post.html

ฐานะอันควรซ้อนลำดับที่ ๖

ส ที่กลายมาจาก สนฺต เป็นตัวซ้อนพยัญชนะตัวหลัง แน่นอน เช่น

สชฺชโน, คนดี

สปฺปุริโส, บุรุษสงบ, สัตตบุรุษ

สทฺธมฺโม, พระสัทธรรม, ธรรมของสัตตบุรุษ

สนฺตสฺส ภาโว สตฺตา, ความเป็นแห่งคนดีชื่อวา สัตตะ.

สพฺภาโว ความมีแห่งธรรมอันมีอยู่

ฐานะอันควรซ้อนลำดับที่ ๗

พ ที่กลายมาจาก ว เป็นตัวซ้อนแน่นอน เหมือนที่กล่าวมาแล้ว เช่น

สีลพฺพตํ, ศีลและวัตร (แบบผิดๆ)

นิพฺพานํ, พระนิพพาน, สภาวะที่ออกจากกิเลสร้อยรัด

นิพฺพุตํ ดับแล้ว

ฐานะอันควรซ้อนลำดับที่ ๘

พยัญชนะที่สุดของ วตุ และ วฏุธาตุ เป็นตัวซ้อน เช่น

วตฺตติ, ย่อมเป็นไป

ปวตฺตติ, ย่อมเป็นไป

นิวตฺตติ, ย่อมห้าม

สํวตฺตติ, ย่อมเป็นไปพร้อม

วฏฺฏติ, ย่อมควร, ย่อมหมุนไป

วิวฏฺฏติ ย่อมหมุนออก, ไม่เป็นไป

ฐานะอันควรซ้อนลำดับที่ ๙

น ของ อนุ ที่อยู่หลังจาก สํ เป็นตัวซ้อน เช่น

สมนฺนาคโต, ประกอบพร้อมแล้ว สํ + อนุ + อาคโต

สมนฺนาหาโร, ประมวล สํ + อนุ + อาหาโร

สมนฺเนสติ ย่อมมองหา, ตรวจดู สํ + อนุ + เอสติ

แม้ในกรณีอื่น คือ แม้จะไม่เป็น น ของ อนุ และมิได้อยู่หลังจาก สํ ก็เป็นตัวซ้อนได้ เช่น

สีมํ สมฺมนฺเนยฺย พึงตรวจดูซึ่งสีมา สมฺมา + อนุ + เอยฺย

สีมํ สมฺมนฺนิตุํ เพื่อตรวจดูสีมา สมฺมา + อนุ + อิตุํ

สีมํ สมฺมนฺนติ สมฺมา อนุ เอ ติ ย่อมตรวจดูซึ่งสีมา

สมฺปฏิจฺฉนฺนํ สมฺปฏิจฺฉ + นํ การรับ, การปกปิด

จีวรเจตาปนฺนํ ทรัพย์ที่ใช้จ่ายหรือซื้อจีวรมีเงิน และทองเป็นต้น จีวรเจตาปนํ

จตุนฺนํ แห่งวัตถุสี่อย่าง จตุ + นํ

ปญฺจนฺนํ แห่งวัตถุห้าอย่าง ปญฺจ + นํ

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช