ครั้งที่ ๙๔ : ทวิภาวสนธิ

ศึกษาบาฬีไวยากรณ์กับคัมภีร์นิรุตติทีปนี

ครั้งที่ ๙๔ : ทวิภาวสนธิ

ฐานะอันควรซ้อนได้ ลำดับที่ ๒

๒) พยัญชนะต้นของธาตุเหล่านี้ คือ กี กุธ, กมุ, กุส, คห, ชุต, ญา, สิ, สุ, สมฺภุ, สร, สส  -

๒.๑ กีธาตุ เช่น

วิกฺกินาติ =  ย่อมขาย

วิกฺกโย =การซื้อขาย

ธนกฺกีโต = ผู้ที่ถูกซื้อมาด้วยทรัพย์

๒.๒ กุธ ธาตุ เช่น

อกฺกุทฺโธ = ผู้ไม่โกรธ

อกฺโกโธ = ความไม่โกรธ

๒.๓ กมุ ธาตุ เช่น

อภิกฺกมติ = ก้าวไป

อภิกฺกโม = การก้าวไป

อภิกฺกนฺโต =  ก้าวไปอยู่

อกฺกมติ = ย่อมเหยียบ

อกฺกโม = การเหยียบ

อกฺกนฺโต = เหยียบ

ปรกฺกมติ = ย่อมพากเพียร บากบั่น

ปรกฺกโม = ความบากบั่น

วิกฺกมติ = ย่อมกล้าหาญ

วิกฺกโม = ความกล้าหาญ

โอกฺกมติ = ย่อมหยั่งลง

โอกฺกนฺโต = หยั่งลงแล้ว

กุส ธาตุ เช่น

อกฺโกสติ = ย่อมด่า

อกฺโกโส = การด่า

๒.๔ คห –

ปคฺคณฺหาติ = ย่อมประคอง

ปคฺคโห = การประคอง

วิคฺคโห = การวิเคราะห์, รูปวิเคราะห์

ปริคฺคโห = การกำหนด

อนุคฺคโห = การช่วยเหลือ

๒.๕ ชุต ธาตุ เช่น

อุชฺโชตติ = ย่อมรุ่งเรือง

วิชฺโชตติ = ย่อมส่องสว่าง

๒.๖ ญา ธาตุ เช่น

อญฺญา = รู้ยิ่ง

ปญฺญา = ปัญญา

อภิญฺญา = รู้ยิ่ง

ปริญฺญา = กำหนดรู้

วิญฺญาณํ = วิญญาณ

สพฺพญฺญุตญฺญาณํ = พระญาณอันรู้ทุกสิ่ง

รตฺตญฺญู = ผู้รู้ราตรีนาน

อตฺถญฺญู = ผู้รู้อรรถ

ธมฺมญฺญู = ผู้รู้ธรรม

๒.๗ สิ ธาตุ เช่น

อติสฺสโย = พิเศษ

ภูมสฺสิโต= ผู้นอนบนแผ่นดิน

เคหสฺสิโต = ผู้อาศัยเรือน

๒.๘ สุ ธาตุ เช่น

อปฺปสฺสุโต = มีสุตะน้อย (ความรู้น้อย)

พหุสฺสุโต = มีสุตะมาก

วิสฺสุโต =  รู้จักดี (มีชื่อเสียง)

อสฺสโว = ไหลไป  

อนสฺสโว = ไม่ไหลไป

๒.๙ สมฺภุธาตุ เช่น

ปสฺสมฺภติ = ย่อมระงับ

ปสฺสทฺธิ = ความสงบระงับ

ปสฺสทฺโธ = ผู้สงบระงับแล้ว

๒.๑๐ สร ธาตุ เช่น

อนุสฺสรติ = ย่อมระลึก

อนุสฺสติ = การระลึก

อนุสฺสโร = การระลึก

๒.๑๑ สส ธาตุ เช่น

อสฺสสติ = ย่อมหายใจเข้า

อสฺสสนฺโต =  เมื่อหายใจเข้า

อสฺสาโส = ลมหายใจเข้า

ปสฺสาโส = ลมหายใจออก

๒.๑๒ สช ธาตุ เช่น

วิสฺสชฺเชติ = ย่อมสละ

วิสฺสชฺชนฺโต= เมื่อสละ

วิสฺสคฺโค = การสละ

๒.๑๓ จช ธาตุ เช่น

ปริจฺจชติ = ย่อมสละ

ปริจฺจชนฺโต = เมื่อสละ

ปริจฺจาโค =  การสละ

----

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช