ครั้งที่๓๘ : พยัญชนาเทสสนธิ คือ การเชื่อมบทโดยแปลงพยัญชนะ
การแปลงอวรรคพยัญชนะ
วันนี้จะศึกษาศัพท์ว่า ปลฺลงฺโก บัลลังก์, วิปลฺลาโส กลับ หรือ ตรงข้าม,, โกสลฺลํ ความฉลาด, ปตฺตกลฺลํ ความพร้อม
ในศัพท์เหล่านี้ จะเป็นการแปลง ย เป็นปุพพรูป ด้วยสูตร
๔๓. วคฺคลเสหิ เตฯ
ย ที่อยู่หลัง พยัญชนวรรค , ล และ ส ให้แปลง ย เป็นพยัญชนะวรรค ล และ ส เหล่านั้น
ดังนั้น จึงสำเร็จรูปโดยดังนี้
ปริ > ปลิ > ปลฺย > ปลฺล + องฺโก > ปลฺลงฺโก บัลลังก์
วิปริ > วิปลิ > วิปลฺยฺ > วิปลฺลฺ + อาโส > วิปลฺลาโส กลับ, ตรงข้าม,
กุสล + ณฺย > โกสลฺย > โกสลฺลํ ความฉลาดฯลฯ,
ปตฺต กล + ณฺย > กลฺย > กลฺล > ปตฺตกลฺลํ ความพร้อม
ขออนุโมทนา
สมภพ สงวนพานิช
*-* *-* *-*
ครั้งที่๓๙ : พยัญชนาเทสสนธิ คือ การเชื่อมบทโดยแปลงพยัญชนะ
การแปลงอวรรคพยัญชนะ
วันนี้จะศึกษาคำศัพท์ว่า ปุถพฺยา ภาตพฺพํ โกรพฺโย, ทิพฺพ อันเป็นอุทาหรณ์ของการพยัญชนาเทสสนธิ ที่เป็นวพยัญชนะ อันเป็นอวรรคพยัญชนะ
ว พยัญชนะ ที่อยู่หน้า ย แปลงเป็น พ ด้วยสูตรนี้
๔๔. ตวคฺควรณานํ เย จวคฺคพยญา ฯ
เพราะ ย แปลง ต วรรค เป็น จวรรค, ว เป็น พ, ร เป็น ย, และ ณ เป็น ญ.
สังเกตแนวทางการสำเร็จรูปนะครับ
ปุถวี > ปุถวฺ + [นา >] ยา ปุถพฺยา,
รูปนี้ แปลง นา เป็น ยา และเพราะ ย ที่ ยา นั่นเอง ลบ อี และ ทำให้ วฺ กลาย เป็น พฺ ในที่สุด
ปุถวี > ปุถวฺ + ยํ [สมึ] ปุถพฺยํ,
ส่วนอุทาหรณ์นี้ เพราะย ที่กลายมาจาก สฺมึ จึงลบอีและแปลง วฺ เป็น พฺ จึงทำให้ได้รูปเป็น ปุถพฺยํ.
ภาตุ + ณฺย > ภาตวฺย > ภาตพฺย = หลาน
ภาตุ อปจฺจํ ภาตพฺโย เหล่ากอ (ลูก) ของพี่ชาย ชื่อว่า ภาตพฺย, .
เพราะ ณฺย วุทธิ สระต้นบท เป็น อา , แปลง อุ เป็น อว และ ลบ อ เป็น ภาตฺว, เพราะ ย แปลง ว เป็น พฺ.
กุรุ + ณฺย > โกรพฺโย เหล่ากอ (พระราชบุตร) ของพระเจ้ากุรุ,
เพราะ ณฺย วุทธิ สระต้นบทเป็น โอ , แปลง อุ เป็น อว และ ลบ อ เป็น ภาตฺว เพราะ ย แปลง ว เป็น พฺ.
ทิว (สวรรค) + ณฺย > ทิพฺพ = ทิพย์
ทิเว ภวํ ทิพฺพํ สิ่งอันมีในสวรรค์ ชื่อว่า ทิพฺพ, (คือ สิ่งอันมีในสวรรค์ เช่น กามคุณ)
เพราะ ณฺย วุทธิ ลบ อ เป็น ทิวฺ เพราะ ย แปลง ว เป็น พฺ, แปลง ย เป็น พฺปุพพรูป. ในกรณีที่ไม่เป็นปุพพรูปเป็ฯ ทิพฺยํ ก็มี
ขออนุโมทนา
สมภพ สงวนพานิช
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น