๘๗. ย อาคม

ศึกษาบาฬีไวยากรณ์กับคัมภีร์นิรุตติทีปนี

ครั้งที่ ๘๗  : พยัญชนอาคม : การลง ย อาคม

ย อาคม มีหลักการใช้ตามข้อกำหนดของสูตร ว่า

๕๐ วนตรคา จาคมา

เพราะสระอันเป็นเบื้องหลัง พยัญชนะเหล่านี้ คือ ว, น, ต, ร, ค (กลุ่มหนึ่ง), และ ย ท (อีกกลุ่มหนึ่ง) เป็นอักษรอาคม. 

(ดูสูตรในคัมภีร์นิรุตติทีปนี http://niruttitepanee.blogspot.com/2016/05/blog-post_17.html )

ตัวอย่างการใช้ย อาคมตามที่คัมภีร์นิรุตติทีปนียกมาแสดงประกอบในสูตรนั้น ดังต่อไปนี้

นยิมสฺส วิชฺชามยมตฺถิ  =  ดาบสนี้ไม่มีการงานใดที่สำเร็จจากวิชชา

น + อิมสฺส วิชฺชามยมตฺถิ        

ยถยิทํ  =  สิ่งนี้ย่อมมีโดยประการใด

ยถา + อิทํ

ตถยิทํ  =  สิ่งนี้ย่อมมีโดยประการนั้น

ตถา + อิทํ

ฉยิเม ธมฺมา  =  ธรรม ๖ ประการเหล่านี้

ฉ + อิเม ธมฺมา

นวยิเม ธมฺมา  =  ธรรม ๙ ประการเหล่านี้

นว + อิเม ธมฺม

ทสยิเม ธมฺมา  =  ธรรม ๑๐ ประการเหล่านี้

ทส + อิเม ธมฺมา         

มมยิทํ  =  สิ่งนี้เป็นของเรา

มม + อิทํ        

โสเยว  =  เขานั่นเทียว

โส + เอว        

เตเยว  =  เขาท.นั่นเทียว

เต + เอว        

ตํเยว ,ตญฺเญว =  สิ่งนั้นนั่นเทียว - อุทาหรณ์นี้อาจใช้เป็น ตญฺเญว ก็มี

ตํ + เอว

เตหิเยว  =  กับด้วยสิ่งนั้นนั่นเทียว

เตหิ + เอว      

เตสํเยว ,เตสญฺเญว  =  ของสิ่งเหล่านั้นนั่นเทียว – อุทาหรณ์นี้อาจใช้เป็น เตสญฺเญว ก็มี

เตสํ + เอว      

ตสฺมิเยว  =  ในสิ่งนั้นนั่นเทียว

ตสฺมิํ + เอว     

พุทฺโธเยว  =  พระพุทธเจ้านั่นเทียว

พุทฺโธ เอว      

พุทฺเธสุเยว  =  ในพระพุทธเจ้าท.นั่นเทียว

พุทฺเธสุ เอว     

โพธิยาเยว การณา  =  เพราะเหตุแห่งโพธิญาณนั่นเทียว

โพธิยา + เอว การณา  

โหติเยว  =  ย่อมมีนั่นเทียว

โหติ + เอว      

อตฺถิเยว   =  มีอยู่นั่นเทียว

อตฺถิ + เอว     

ต่อไปนี้ตัวอย่างบทที่มีอิวัณณะเป็นที่สุด (อิ – อีการันต์) ที่สำเร็จโดยการลง ย อาคม เช่นกัน

ติยนฺตํ  =  ที่สุด ๓ ประการ

ติ + อนฺตํ        

อคฺคิยาคาเร  =  ในเรือนไฟ

อคฺคิ + อาคาเร 

จตุตฺถียตฺเถ   =  ในอรรถแห่งจตุตถีวิภัตติ.

จตุตฺถี + อตฺเถ 

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช