๖๑.กฺรุ เป็นอาเทส ของ กุ, ตฺร เป็นอาเทสของ ตฺต

กุสฺส กฺรุตฺตํ –

กฺรุพฺพติ กุพฺพติฯ

กฺรุ เป็นอาเทส ของ กุ เช่น

ปท	ปทจฺเฉท	คำแปลและอธิบายสังเขป
กฺรุพฺพติ	กุพฺพติ	ย่อมกระทำ

ตฺตสฺส ตฺรตฺตํ –

อตฺรโช ปุตฺโต, เขตฺรโช ปุตฺโต อตฺตโช, เขตฺตโช, โคตฺรภู, วตฺรภู, จิตฺรํ, วิจิตฺรํ, จิตฺตํ, วิจิตฺตํ, อุตฺรสฺตมิทํ จิตฺตํ, อุตฺราสี ปลายี , ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ อิจฺจาทิฯ

ตฺร เป็นอาเทสของ ตฺต เช่น

ปท	ปทจฺเฉท	คำแปลและอธิบายสังเขป
อตฺรโช ปุตฺโต	อตฺตโช	บุตรผู้เกิดแต่ตน
เขตฺรโช ปุตฺโต	เขตฺตโช	บุตรผู้เกิดในที่ดินของตน
โคตฺรภู	โคตฺตภู	จิตที่ครอบงำโคตร (โคตรภูจิต)
วตฺรภู	วตฺตภู	เทวดาผู้พิชิตอสูรชื่อว่าวัตระ
จิตฺรํ	จิตฺตํ	ด่าง
วิจิตฺรํ	วิจิตฺตํ	วิจิตร เป็นอย่างต่างๆ
อุตฺรสฺตมิทํ จิตฺตํ	อุตฺตสตํ	จิตนี้เป็นสภาพสะดุ้งหวาดหว่น
อุตฺราสี ปลายี	อุตฺตาสี	ผู้มีการสะดุ้งเป็นปกติ เป็นผู้หลีกไป
ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ	ยาตฺตา	การดำรงชีพได้ จักมีแก่เรา

ครั้งที่๕๗ : มิสสกาเทส การแปลงอักษรที่คละกัน

แปลง กุ เป็น กฺรุ

วิธีการนี้มีตัวอย่างเดียว คือ

กฺรุพฺพติ    =   กุพฺพติ       ย่อมกระทำ

แปลง ตฺต เป็น ตฺร

วิธีการเช่นนี้ พบบ่อยมาก เช่น

อตฺรโช ปุตฺโต         = อตฺตโช       บุตรผู้เกิดแต่ตน

เขตฺรโช ปุตฺโต        = เขตฺตโช      บุตรผู้เกิดในที่ดินของตน

โคตฺรภู                 = โคตฺตภู      โคตรภู เช่น โคตรภูจิต ได้แก่ จิตที่ครอบงำ คือ ก้าวล่วงโคตร (เผ่าพันธ์) ปุถุชน

วตฺรภู                     = วตฺตภู    เทวดาผู้พิชิตอสูรชื่อว่าวัตระ

จิตฺรํ                        = จิตฺตํ      ด่าง

วิจิตฺรํ                       = วิจิตฺตํ    วิจิตร คือ  เป็นอย่างต่างๆ

อุตฺรสฺตมิทํ จิตฺตํ         = อุตฺตสตํ   จิตนี้เป็นสภาพสะดุ้งหวาดหว่น

อุตฺราสี ปลายี            = อุตฺตาสี    ผู้มีการสะดุ้งเป็นปกติ เป็นผู้หลีกไป

ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ   = ยาตฺตา    การดำรงชีพได้ จักมีแก่เรา

ท่านสาธุชนทั้งหลาย เมื่อเห็นแนวทางการแยกบทของศัพท์เหล่านี้แล้ว ก็จะสะดวกในการค้นหารากศัพท์ กล่าวคือ ธาตุและนาม ของบทเหล่านี้มากขึ้น.

ขออนุโมทนา

สมภพ สงวนพานิช