พยัญชนาเทสสนธิ คือ การเชื่อมบทโดยแปลงพยัญชนะ
๒. การแปลงพยัญชนะโดด
บัดนี้จะแสดงการแปลงพยัญชนะหนึ่งไปเป็นพยัญชนะอีกตัวหนึ่ง โดยเกี่ยวกับเป็นพยัญชนะโดด ไม่เกี่ยวกับพยัญชนสังโยค กับยพยัญชนะ และจะเริ่มตั้งแต่ ฏพยัญชนะเป็นต้น.
การแปลงพยัญชนะในลักษณะเช่นนี้ มีสูตรกำกับวิธีการดังนี้
หลักการ : สูตรกำกับวิธีการ
๔๕. ตถนรานํ ฏฐณลา ฯ
ฏ ฐ ณ และล ท. เป็นอาเทส ของ ต ถ น และร. ได้บ้าง
ฏ เป็นต้น ใช้แทน ต เป็นต้น ได้บ้าง.
หลักเกณฑ์ : คำอธิบายสูตรและกฏเกณฑ์บางอย่าง
พยัญชนะต่างๆ สามารถใช้พยัญชนะอีกตัวหนึ่งแทนได้ตามที่มีใช้ในพระบาฬีและอื่นๆ
หลักการใช้ อุทาหรณ์
๑) ใช้ ฏ แทน ต เช่น
ปติหญฺญติ > ปฏิหญฺญติ ย่อมฆ่า
ปตคฺคิ > ปฏคฺคิ ไฟที่ตอบโต้
ปติจฺฉนฺโน ปฏิจฺฉนฺโน ปกปิดแล้ว
ปติปนฺโน > ปฏิปฺปนฺโน
พฺยาวโต > พฺยาวโฏ พยามยามแล้ว,
อุทาหโต > อุทาหโฏ ยกขึ้นแล้ว,
ทุกฺกตํ > ทุกฺกฏํ ทำไว้ไม่ดี.
๒) ใช้ ฐ แทน ถ
ปีฬนตฺโถ > ปีฬนฏฺโฐ มีอรรถ (มีสภาวะเบียดเบียน),
สงฺขตตฺโถ >สงฺขตฏฺโฐ มีอรรถ (มีสภาวะถูกปรุงแต่ง)
อตฺถิํ กตฺวา > อฏฺฐิํ กตฺวา สุเณยฺย พึงสดับให้เข้ากระดูก,
อตฺถกถา > อฏฺฐกถา อรรถกถา (คำอธิบายความหมาย)
๓) ใช้ ณ แทน น
คามนิ > คามณิ ผู้นำบ้าน (หัวหน้าหรือผู้นำชุมชน)
คามํ เนตีติ คามณิ ผู้นำบ้านไป ชื่อว่า คามณิ
เสนานิ > เสนาณิ แม่ทัพ
เสนํ เนตีติ เสนาณิ ผู้นำกองทัพไป ชื่อว่า เสนาณิ,
ปนิธิ>ปณิธิ การวางไว้,
ปนิธิ > ปณิธานํ การตั้งไว้,
ปนิหิตํ >ปณิหิตํ, (จิต) ที่ตั้งไว้แล้ว
ปนาโม >ปณาโม นอบน้อม,
ปรินาโม >ปริณาโม เปลี่ยนแปลง,
โอนาโม > โอณาโม น้อมไป,
อุนฺนาโม > อุณฺณาโม ยกขึ้น,
กรนียํ > กรณียํ กิจ,
กรนํ > กรณํ การทำ,
ญานํ > ญาณํ ความรู้,
ตานํ > ตาณํ เครื่องต้านทาน,
ปมานํ > ปมาณํ ประมาณ, กำหนด,
สรนํ > สรณํ ที่ระลึก,การระลึก,
คหนํ > คหณํ การถือเอา
๔) ใช้ ล แทน ร
ปริโฆ > ปลิโฆ ไม้ขวาง
ปริโพโธ > ปลิโพโธ,
ปริปนฺโน > ปลิปนฺโน,
ปริองฺโก > ปลฺลงฺโก,
ตรุโณ > ตลุโณ, ตรุโณ,
กรุนํ > กลุนํ น่าสงสาร กลุนํ ปริเทวยิ เช่น กลุนํ ปริเทวยิ คร่ำครวญอย่างน่าสงสาร,
มหาสาโร > มหาสาโล,
อตฺถสารินี > อฏฺฐสาลินี คัมภีร์อรรถกถาพระธัมมสังคณีปกรณ์ ชื่อว่า อัฏฐสาลินี (มีอรรถเป็นสาระ),
นยสารินี > นยสาลินี มีนัยเป็นสาระ
---------
ขออนุโมทนา
สมภพ สงวนพานิช
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น